केळी पीक वरती येणारे रोग कीड व त्यावर उपाय

 

केळी ही एक उष्णकटिबंधीय फळे आहे जी जगभरातील अनेक देशांमध्ये उगववली जाते. भारतात, केळी ही एक महत्त्वाची फळे आहे जी मोठ्या प्रमाणात उगववली जाते. भारत जगातील सर्वात मोठा केळी उत्पादक देश आहे, ज्याचे उत्पादन 2022 मध्ये सुमारे 36 दशलक्ष टन होते.

केळी पिकाचे वैज्ञानिक नाव मुसा (Musa) आहे. केळी हे एक लहान झाड आहे ज्याची उंची 10 ते 15 फूट असते. केळी झाडाची पाने मोठी आणि रुंद असतात. केळी झाडाची फळे गुच्छांमध्ये येतात. प्रत्येक गुच्छात 10 ते 20 केळी असतात. केळी फळे हिरव्या रंगाची असतात आणि पिकल्यावर पिवळी किंवा केशरी रंगाची होतात.

केळी पिकाची लागवड उष्ण आणि दमट हवामानात केली जाते. केळी पिकासाठी मध्यम ते काळा, चांगले निचरा असलेला जमिनीचा प्रकार योग्य आहे. केळी पिकाची लागवड पावसाळ्यात केली जाते.

केळी पिकासाठी योग्य रोपे निवडणे महत्त्वाचे आहे. केळी रोपांची लागवड 4 ते 6 फूट अंतरावर केली जाते. केळी रोपांची लागवड केल्यानंतर, त्यांना नियमितपणे पाणी द्यावे लागते. केळी पिकाला खत देणे देखील आवश्यक आहे. केळी पिकाला मुख्यतः नत्र, स्फुरद आणि पालाश या खतांची आवश्यकता असते.

केळी पिकाचे पीक 12 ते 18 महिन्यांनंतर येते. केळी पिकाचे पीक पूर्ण झाल्यावर, घड काढून त्यातून केळी काढल्या जातात. केळी पिकाची काढणी संध्याकाळी केली जाते कारण यावेळी केळी फळे अधिक ताजी असतात.

केळी ही एक पौष्टिक फळे आहे. केळीमध्ये कार्बोहायड्रेट, फायबर, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे भरपूर प्रमाणात असतात. केळी हे एक उत्तम ऊर्जा स्त्रोत आहे. केळी हे हृदयरोग, पचनसंस्था आणि रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यास मदत करते.

केळी पिकाचे फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

• केळी ही एक पौष्टिक फळे आहे.
• केळी हे एक उत्तम ऊर्जा स्त्रोत आहे.
• केळी हे हृदयरोग, पचनसंस्था आणि रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यास मदत करते.
• केळी हे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर आहे.
• केळी हे स्नायूंच्या वाढीसाठी आणि स्नायूंच्या कार्यासाठी फायदेशीर आहे.
• केळी हे गर्भवती महिलांसाठी आणि बाळंतपणानंतरच्या महिलांसाठी फायदेशीर आहे.

केळी पिकाच्या काही नुकसानी खालीलप्रमाणे आहेत:

• केळी पिकाला अनेक रोग आणि कीड यांचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो.
• केळी पिकासाठी जास्त पाणी लागते.
• केळी पिकाचे पीक लांबकाळापर्यंत टिकत नाही.

एकंदरीत, केळी पिक हे एक महत्त्वाचे आणि फायदेशीर पिक आहे. केळी पिकाची लागवड करून शेतकरी चांगला नफा मिळवू शकतात.

केळी पिकाला अनेक रोग आणि कीड यांचा प्रादुर्भाव होतो. या रोग आणि कीडमुळे केळी पिकाचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते. केळी पिकातील रोग आणि कीड खालीलप्रमाणे आहेत:

रोग

• लीफ स्पॉट (करपा): हा रोग बुरशीजन्य आहे आणि मायकोस्पोरेला म्युसीकोला या बुरशीमुळे होतो. या रोगामुळे पानांवर पिवळे किंवा तपकिरी रंगाचे ठिपके दिसतात. या ठिपक्यांचा आकार वाढत जाऊन ते पानांना पूर्णपणे व्यापतात. या रोगामुळे पानांवर पोकळी तयार होते आणि पान गळून पडते.
• सिगार अँड रॉट (काळी बोंडी): हा रोग बुरशीजन्य आहे आणि व्हर्टीसिलियम थिओब्रोमी आणि ट्‍रॅंकिस्पेरा फुक्टिजीना या बुरशीमुळे होतो. हा रोग फक्त घडांवरच आढळतो. या रोगामुळे घडाची खालची टोके काळी पडतात आणि कुजतात. ही कुजण्याची क्रिया हळूहळू वरच्या भागाकडे पोहोचते. या रोगामुळे घडांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान होते.
• पोंगासड (हॉर्टरॉट): हा रोग बुरशीजन्य आहे आणि व्हर्टीसिलियम थिओब्रोमी या बुरशीमुळे होतो. या रोगामुळे झाडाचे गाभा सडतो आणि झाड मरते.
• फुलगळ (फ्लॉवर ड्रॉप): हा रोग बुरशीजन्य आहे आणि व्हायरल आहे. या रोगामुळे झाडाची फुले गळून पडतात.
• मॉस आणि फंगस (झाडावर येणारी गवत आणि बुरशी): यामुळे झाडांची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट येते.

कीड

• मावा: हा कीड पानांवर आढळतो आणि पानांच्या रस शोषतो. यामुळे पानांवर पिवळे ठिपके दिसतात आणि पान गळून पडते.
• थ्रिप्स: हा कीड पानांवर आणि फळांवर आढळतो आणि रस शोषतो. यामुळे पानांवर पिवळे ठिपके दिसतात आणि फळे कुजतात.
• शेंडी: हा कीड खोडावर आढळतो आणि खोडातून रस शोषतो. यामुळे झाडाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट येते.
• कृषीमक्खी: ही माशी फळांवर अंडी घालते. या अंड्यांमधून आलेले पिल्ले फळांमध्ये पोकळी तयार करतात आणि रस शोषतात. यामुळे फळे कुजतात.

उपाययोजना

• रोग आणि कीड नियंत्रणासाठी रोगप्रतिकारक वाणांची लागवड करावी.
• बागेत स्वच्छता राखावी.
• रोगग्रस्त आणि किडीग्रस्त झाडे काढून नष्ट करावीत.
• रोग आणि कीड नियंत्रणासाठी कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके वापरावी.

कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके वापरताना काळजी घ्यावी

• कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके योग्य प्रमाणात आणि योग्य पद्धतीने वापरावी.
• कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके वापरल्यानंतर हात, पाय आणि कपडे धुवावेत.
• कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके पिण्यासाठी किंवा खाण्यासाठी वापरू नयेत.
• कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके घरापासून दूर ठेवावीत.

केळी पिकातील रोग आणि कीड नियंत्रणासाठी काळजी घेतल्यास केळी पिकाचे उत्पादन वाढवता येते आणि नुकसान कमी करता येते.