कामध आणि शेती सुधारणा:

 

परिचय:

भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा म्हणजे शेती आणि कामध. देशाच्या लोकसंख्येच्या मोठ्या भागाचं रोजगार आणि उत्पन्नाचं मुख्य साधन हे दोन क्षेत्रं आहेत. मात्र, हवामान बदल, जमिनीची धूप, पाण्याची टंचाई आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अभाव यांसारख्या अनेक आव्हानांमुळे या क्षेत्रांचा विकास खुंटला आहे. या आव्हानांवर मात करण्यासाठी आणि कामध आणि शेती क्षेत्रात सुधारणा घडवून आणण्यासाठी ठोस प्रयत्नांची गरज आहे.

कामध सुधारणा:

• पशुधन विकास कार्यक्रम: पशुधनाची संख्या आणि उत्पादनक्षमता वाढवण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारांनी विविध पशुधन विकास कार्यक्रम राबवले पाहिजेत. यात पशुधन विमा योजना, पशुसंवर्धन केंद्रे, आणि पशुवैद्यकीय सुविधांचा समावेश आहे.
• आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर: दुग्धजन्य उत्पादनाची गुणवत्ता आणि उत्पादनक्षमता वाढवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास प्रोत्साहन देणं गरजेचं आहे. यात कृत्रिम गर्भाधान, यंत्रणाद्वारे दुग्धजन्य उत्पादनाची प्रक्रिया, आणि पशुधन व्यवस्थापन तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे.
• चारा आणि पाण्याची उपलब्धता: पशुधनासाठी चारा आणि पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करणं हे महत्त्वाचं आहे. यासाठी चारागवत विकास कार्यक्रम, जलसंधारण योजना, आणि पशुधन शिबिरांची स्थापना यांसारख्या उपाययोजना राबवणं गरजेचं आहे.
• पशुधन उत्पादनांचं विपणन: पशुधन उत्पादकांना चांगल्या किंमती मिळवून देण्यासाठी आणि बाजारपेठेतील प्रवेश सुलभ करण्यासाठी विपणन सुविधांमध्ये सुधारणा गरजेची आहे. यात शेतकरी उत्पादक संस्था (FPO) मजबूत करणं, ऑनलाइन मार्केटिंग प्लॅटफॉर्म विकसित करणं आणि शीतकरण सुविधांमध्ये गुंतवणूक करणं यांचा समावेश आहे.

शेती सुधारणा:

• जमिनीची सुपीकता वाढवणं: जमिनीची सुपीकता टिकवण्यासाठी आणि धूप रोखण्यासाठी जैविक शेती, नैसर्गिक खत आणि जीवाणू खत यांसारख्या पद्धतींचा वापर करण्यास प्रोत्साहन देणं गरजेचं आहे.
• पाण्याचा काटकसरीने वापर: पाण्याची टंचाई ही शेती क्षेत्रासाठी मोठी समस्या आहे. या समस्येवर मात करण्यासाठी ठिबक सिंचन, मळेभर सिंचन आणि जलसंधारण तंत्रज्ञानाचा वापर करणं गरजेचं आहे.
• आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर: शेतीची उत्पादकता आणि कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करणं गरजेचं आहे. यात यंत्रसामग्री, बियाणे तंत्रज्ञान, आणि पीक संरक्षण तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे.
• शेतमालाला चांगल्या किंमती: शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनासाठी चांगल्या किंमती मिळवून देण्यासाठी आणि बाजारपेठेतील प्रवेश सुलभ करण्यासाठी बाजारपेठेतील सुधारणा गरजेच्या आहेत. यात किमान आधारभूत किंमत (MSP) योजनेचा प्रभावी अंमलबजावणी, e-NAM सारख्या ऑनलाइन मार्केटिंग प्लॅटफॉ